Choroba Alzheimera (Alzheimer’s disease) jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, której objawami są postępujące zaburzenia pamięci oraz zachowania, które zczasem całkowicie uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie chorego wcodziennym życiu, wykonywanie pracy oraz zaburzają kontakty społeczne. Częstość zachorowań rośnie zwiekiem. Na chorobę Alzheimera częściej chorują kobiety niż mężczyźni. Leczenie spowalnia narastanie otępienia.
Co to jest choroba Alzheimera (Alzheimer’s disease)?
Choroba Alzheimera (Alzheimer’s disease) jest chorobą zwyrodnieniową mózgu, charakteryzującą się postępującymi zaburzeniami pamięci oraz zachowania, które zczasem całkowicie uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie chorego wcodziennym życiu, wykonywanie pracy oraz zaburzają kontakty społeczne.
W przebiegu choroby dochodzi do odkładania się wmózgu białek opatologicznej strukturze, głównie tak zwanego beta-amyloidu ibiałka tau. Pojawienie się tych patologicznych białek prowadzi do śmierci komórek nerwowych. Zmniejszenie liczby neuronów powoduje zmniejszenie ilości produkowanych przez nie substancji przekaźnikowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania mózgu.
Choroba Alzheimera – przyczyny
Większość zachorowań na chorobę Alzheimera to tak zwane przypadki sporadyczne, czyli niezwiązane zwystępowaniem rodzinnym. Stanowią one około 95% wszystkich zachorowań. Uważa się, że na rozwój choroby wpływ mają zarówno czynniki genetyczne, jak iśrodowiskowe, ale nie określono dokładnie, które znich wywierają wpływ na rozwój choroby iw jakim stopniu się do niego przyczyniają.
Ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera rośnie zwiekiem. Częściej występuje ona ukobiet. Jeśli wrodzinie występował jakikolwiek zespół otępienny, to ryzyko zachorowania na chorobę Alzheimera jest zwiększone około dwukrotnie. Występowanie takich chorób, jak nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzyca typu 2, podobnie jak brak kontaktów społecznych imała aktywność fizyczna zwiększają ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Wysoki poziom wykształcenia nie chroni przed chorobą, ale powoduje, że choroba rozwija się później ima łagodniejszy przebieg. Zwiększona częstość zachorowań występuje także uosób zzespołem Downa. Do czynników ryzyka zachorowania uosób powyżej 65. roku życia zalicza się także depresję, pourazowe uszkodzenie mózgu iniedosłuch.
W około 1,5–5% przypadków choroba Alzheimera występuje rodzinnie. Pierwsze objawy pojawiają się wtedy przeważnie wcześniej niż wtypowej postaci choroby (przed 60. rż.) izwykle szybciej postępują. Zidentyfikowano dotychczas wiele mutacji wobrębie 3genów, októrych wiadomo, że są odpowiedzialne za rozwój choroby.
Jak często występuje choroba Alzheimera?
Choroba Alzheimera jest najczęstszą (50–60%) przyczyną otępienia uosób po 65. roku życia. Według różnych badań epidemiologicznych wEuropie choruje na nią ponad 5% osób wtej grupie wiekowej. Zapadalność na chorobę Alzheimera rośnie zwiekiem, wgrupie wiekowej 65–69 lat wynosi 2–3/1000 osób/rok, aw przedziale wieku 85–89 lat – 37–40/1000 osób/rok. Częstość występowania choroby Alzheimera wśród osób wwieku 65–85 lat podwaja się co około 5lat życia. Po 85. rż. odsetek chorych na chorobę Alzheimera zmniejsza się na rzecz otępienia naczyniopochodnego.
Ocenia się, że wPolsce na chorobę Alzheimera cierpi ponad 200 tysięcy osób.
Choroba Alzheimera – objawy
Choroba Alzheimera (Alzheimer’s disease) klasycznie rozpoczyna się stopniowym, postępującym zaburzeniem funkcji poznawczych, zzaburzeniami pamięci świeżej, czyli dotyczącej niedawnych wydarzeń. Zczasem do zaburzeń pamięci dołączają zaburzenia językowe, pacjent ma problemy zprawidłowym użyciem słów, zapomina słowa, nie potrafi wykonać zwykłych, codziennych czynności oraz ma zaburzenia wzrokowo-przestrzenne. Rozpoznanie początku choroby jest trudne. Uwielu pacjentów narastające zaburzenia pamięci przez wiele lat mogą nie powodować upośledzenia normalnej, codziennej aktywności, atym samym nie spełniają kryteriów otępienia. Ten okres choroby odpowiada tak zwanym łagodnym zaburzeniom poznawczym. Jak udokumentowano, nawet do 80% przypadków łagodnych zaburzeń poznawczych, które prezentują się jako zaburzenia pamięci, wciągu kolejnych lat przechodzi wotępienie typu choroby Alzheimera. Wniektórych przypadkach nie dochodzi jednak do pogorszenia się zaburzeń poznawczych nawet przez wiele lat, dlatego łagodnych zaburzeń poznawczych nie można traktować jako wstępnej fazy choroby Alzheimera, ajedynie jako stan zwiększonego ryzyka choroby.
Choroba ma przebieg postępujący itrwa 8–20 lat.
Objawy choroby Alzheimera na poszczególnych etapach
W przebiegu choroby Alzheimera, wzależności od nasilenia objawów, można wyróżnić 3etapy: łagodne, umiarkowane izaawansowane.
Objawy choroby Alzheimera: etap łagodnego otępienia
Na etapie początkowym choroby Alzheimera obserwuje się przede wszystkim obniżenie sprawności procesów mentalnych oraz zmianę osobowości. Osoba na tym etapie choroby często kładzie przedmioty nie na swoje miejsce, nie potrafiąc ich później odnaleźć. Zostawia różne rzeczy wśrodkach komunikacji, sklepach. Pyta wielokrotnie oto samo, na przykład oaktualną datę. Zapomina oprzekazaniu istotnych informacji innym osobom. Ma trudności zodtworzeniem zdarzeń sprzed kilku godzin. Opowiadając, często traci wątek po kilku zdaniach, powtarza ten sam temat wtrakcie jednej rozmowy, ma trudności zprzypomnieniem sobie odpowiedniego słowa lub nazwy danego przedmiotu. Wyraźne są trudności znauczeniem się posługiwania nowymi urządzeniami mechanicznymi, na przykład pralką. Zdarza się, że chory powtarza pewne czynności wczasie dnia, zapominając, że już je wykonał. Pojawiają się zaburzenia wzrokowo-przestrzenne ikłopoty zdotarciem do celu, nawet wznanym sobie otoczeniu. Wtym okresie chory często bywa apatyczny iprzygnębiony, gorzej nawiązuje kontakty zinnymi ludźmi, jest mniej pewny siebie. Często obserwuje się osłabienie zainteresowań, zwiększenie poczucia winy, czasami myśli samobójcze, ale również osłabienie kontroli emocjonalnej inadmierną wesołość wnieodpowiednich sytuacjach.
Objawy choroby Alzheimera: etap średnio zaawansowanego otępienia
Na drugim etapie choroby Alzheimera dominują stopniowo narastające zaburzenia zachowania, takie jak bezcelowe chodzenie, wykonywanie tych samych ruchów, niepokój, błądzenie, nagłe wybuch złości, agresja słowna, ale często również fizyczna, głównie wstosunku do opiekuna (popychanie, szczypanie). Nawet uponad połowy chorych na tym etapie choroby Alzheimera mogą wystąpić urojenia. Najczęściej dotyczą one okradania chorego, poczucia zagrożenia fizycznego. Mogą się również pojawić omamy, halucynacje wzrokowe lub słuchowe. Zdarza się, że chory nie rozpoznaje członków własnej rodziny, szczególnie jeżeli nie ma znimi stałego kontaktu. Oglądając telewizję, chory może uważać oglądane tam postacie za realne iaktualnie go otaczające ireagować na nie lękiem iagresją. Na tym etapie może występować nadmierny apetyt, niekiedy nawet żarłoczność, ssanie, gryzienie, żucie różnych przedmiotów, niekoniecznie jadalnych. Zdarza się, że obserwuje się odhamowanie seksualne oraz zaburzenia prawidłowego rytmu snu iczuwania, kiedy chory większą część dnia przesypia, wykazując zwiększoną aktywność wnocy. Na tym etapie chory wymaga pomocy podczas ubierania się, jedzenia posiłków, kąpieli.
Objawy choroby Alzheimera: etap zaawansowanego otępienia
Na trzecim etapie choroby Alzheimera dołączają się zaburzenia ruchowe, na przykład zwiększenie napięcia mięśniowego, spowolnienie ruchowe (tzw. bradykinezja, czyli niezdolność do prawidłowego wykonywania szybkich ruchów), nietrzymanie moczu, stolca. Tryb życia staje się coraz bardziej siedzący, stopniowo przechodząc wtrwałe pozostawanie włóżku wterminalnej fazie choroby. Chory traci możliwość komunikacji zotoczeniem, kontroli nad własnym ciałem, nie rozpoznaje najbliższych osób, swojego odbicia wlustrze. Wymaga stałej pielęgnacji, karmienia.
Co robić wrazie wystąpienia objawów choroby Alzheimera?
Do lekarza powinna się zwrócić każda osoba po 65. roku życia, która zauważa usiebie znaczne obniżenie zdolności zapamiętywania nowych, ważnych informacji i/lub trudności wwypowiadaniu się, szczególnie jeżeli objawy te nie pojawiają się jedynie wsytuacjach stresowych. Szczególną czujność wtakich przypadkach powinny wykazać osoby, uktórych wrodzinie występowały przypadki otępienia.
Opiekunów pacjentów, uktórych rozpoznano już otępienie iktórzy są wtrakcie leczenia, do kolejnej wizyty ulekarza specjalisty powinno skłonić pojawienie się nowych objawów lub szybki postęp choroby.
O czym należy pamiętać, jeśli bliski choruje na Alzheimera przeczytasz wartykule Choroba Alzheimera, czyli choroba całej rodziny
Choroba Alzheimera – diagnoza
Lekarz najpierw zbiera wywiad od pacjenta oraz osoby zjego otoczenia, anastępnie bada pacjenta. Szczególnie ważne jest badanie neurologiczne oraz wykonanie testów oceniających poznawcze funkcjonowanie pacjenta. Wtym celu lekarz może skierować pacjenta do psychologa na badanie neuropsychologiczne.
Ponadto, lekarz może skierować pacjenta na badania dodatkowe, takie jak badania obrazowe mózgu (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny), które są standardem diagnostycznym wotępieniu, służą przede wszystkim wykluczeniu otępienia wprzebiegu takich chorób, jak: guz mózgu, krwiak podtwardówkowy czy wodogłowie, lub zmian naczyniopochodnych, ogniskowych lub rozlanych, na przykład wistocie białej mózgu.
Choroba Alzheimera – leczenie
Leczenie powinno być długoterminowe iciągłe. Należy je wprowadzić jak najwcześniej ipozostawać pod stałą opieką lekarską. Obecnie stosowane leczenie ma charakter jedynie objawowy, czyli nie likwiduje przyczyn choroby, ajedynie zwalcza lub łagodzi jej objawy.
Zazwyczaj stosuje się takie leki, jak donepezil, rywastygmina, galantamina, memantyna. Leczenie powinno się zawsze odbywać pod ścisłą kontrolą lekarza.
W celu poprawy stanu poznawczego ispowolnienia klinicznych objawów choroby Alzheimera zaleca się – oprócz leczenia farmakologicznego – oddziaływanie psychologiczne: terapię kognitywną (trening pamięci, orientacji wrzeczywistości), reminiscencyjną (wywoływanie wspomnień zużyciem odpowiednich bodźców stymulujących, np. fotografii, listów, pamiątek), zajęciową (utrwalanie umiejętności jeszcze posiadanych przez chorego, odtwarzanie tych, które zostały niedawno utracone) iśrodowiskową (stworzenie bezpiecznego iprzyjaznego otoczenia choremu).
Jeśli uchorego występują zaburzenia nastroju lub inne zaburzenia psychiczne, stosuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne iinne.
Chory wymaga oceny przez lekarza co najmniej raz na rok. Chory we wczesnym okresie choroby, który prowadzi pojazdy mechaniczne, wymaga oceny przynajmniej raz na 6miesięcy.
W czerwcu 2021 r. Agencja Żywności iLeków (FDA) zarejestrowała warunkowo pierwszy lek wpływający na przyczynę choroby Alzheimera – adukanumab, przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko złogom β-amyloidu mające zmniejszać ich zawartość wmózgu. Wyniki badań klinicznych są jednak niejednoznaczne, askuteczność leku budzi kontrowersje. Lek nie został jak dotąd dopuszczony przez Europejską Agencję Leków (EMA) do stosowania wUnii Europejskiej (stan na czerwiec 2021 r.).
Choroba Alzheimera – czy można wyleczyć?
Leczenie ma charakter jedynie objawowy. Pomimo leczenia zaburzenia funkcji poznawczych będą się stopniowo nasilać, ale wolniej niż uosób nieleczonych. Stosowanie leków zmniejsza również ryzyko wystąpienia zaburzeń zachowania, bardzo częstych wprzebiegu choroby Alzheimera.
Co należy robić po zakończeniu leczenia?
Leczenie nie prowadzi do wyzdrowienia, ajedynie może zmniejszyć tempo narastania inasilenie objawów. Leczenia nie należy przerywać. Trzeba je kontynuować do końca życia pacjenta.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na chorobę Alzheimera?
Wyższe wykształcenie może zmniejszyć ryzyko lub opóźnić wystąpienie otępienia wprzebiegu choroby Alzheimera, prawdopodobnie przez zwiększenie tak zwanej rezerwy poznawczej.
Regularny, wysoki (3 lub więcej razy wtygodniu onasileniu większym niż chodzenie) poziom wysiłku fizycznego zmniejsza ryzyko rozwoju otępienia. Właściwa dieta, na przykład śródziemnomorska, przez wpływ na zmniejszenie ryzyka chorób układu krążenia zmniejsza również ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera. Regularne spożywanie niewielkich ilości wina oraz dieta bogata wkwasy tłuszczowe omega-3 także może zmniejszać ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera. Przeczytaj więcej: Dieta wchorobie Alzheimera
Spowolnieniu postępu zaburzeń czynności poznawczych ifunkcjonowania wpoczątkowym okresie choroby sprzyja najprawdopodobniej stała stymulacja intelektualna, różnorodność bodźców umysłowych iemocjonalnych oraz aktywność społeczna ifizyczna.
